In Nederland voeren we al ruim 30 jaar met succes natte bijproducten. Het voordeel daarvan is voerkostenbesparing met name omdat met de zure bijproducten een betere darmgezondheid gerealiseerd kan worden. Eén en ander valt of staat met de constantheid en microbiële gesteldheid van de bijproducten. Juist daar kan met fermentatie wellicht voordeel gehaald worden.
Fermentatie: voor betere smaak en houdbaarheid
U kent bewust of onbewust al jaren het voordeel van fermentatie. Veel van de producten die wij dagelijks eten zijn gefermenteerd, ze hebben een omzetting of verzuringstap meegemaakt waardoor ze smakelijker zijn en daarnaast ook beter houdbaar zijn geworden. Denk aan yoghurt en karnemelk maar bij voorbeeld ook aan zuurkool. Fermentatie is dus een bekend en al jarenlang gebruikt fenomeen. Ook binnen de bijproducten maken we eigenlijk altijd al gebruik van fermentatie, immers het gros van de gebruikte producten is verzuurd en heeft dus een lage pH (zuurwaarde). Als deze verzuring gepaard gaat met de productie van melkzuur, is dit wenselijk want melkzuur is een smakelijk zuur. Helaas kunnen er ook bacteriën gaan groeien die naast melkzuur nog andere zuren produceren zoals azijnzuur. Het product wordt daarmee onsmakelijk waarmee de voeropname onder druk komt te staan.
Kunst van het fermenteren
Bij de fermentatie die we recentelijk binnen brijvoer zien, fermenteren we grondstoffen. Deze willen we fermenteren door ze te enten met een melkzuurbacterie, die alleen melkzuur produceert. Melkzuurbacteriën zetten zetmeel en suikers om in zuur. Bij deze omzetting gaat er altijd een kleine hoeveelheid energie verloren. Dit is herkenbaar aan twee zaken. Het mengsel houdt zichzelf op temperatuur mits opgeslagen in een geïsoleerde tank, waarbij toch altijd een beperkte hoeveelheid warmte verloren gaat. Daarnaast zien we altijd een hoeveelheid gasontwikkeling in de vorm van CO2. Deze warmte en gasproductie is dus in feite verlies. Daarnaast worden een aantal nutriënten door de fermentatie beter beschikbaar waardoor het totaal effect op de nutritionele waarde minimaal als neutraal wordt ingeschat. De kunst van het fermenteren is om ongewenste microbiologie, die niet alleen melkzuur produceert, buiten de deur te houden. Maar hier geldt het recht van de sterkste. Als er naast de gewenste cultuur nog andere bacteriën of gisten in de massa zitten, kunnen deze de gewenste melkzuurbacterie overwoekeren. We spreken dan van misfermentatie, het product is ‘onbruikbaar’ geworden om te voeren.
Succesvolle fermentatie door CombiFerm-concept
Het brijteam van De Heus heeft het ‘CombiFerm’-concept ontwikkeld, een drie stappen fermentatie. Bij de eerste stap wordt de melkzuurcultuur (Optistart) opgekweekt. In de tweede stap wordt de Optimix, een uitgekiende granensamenstelling passend bij de Optistart, voorbereid. De derde stap is de uiteindelijke fermentatie, waarbij in 12-14 uur een mengsel ontstaat met een pH van 3,40 en een ideale melk/azijnzuurverhouding. De systematiek is afgeleid van de industriële fermentatie die ook in meerdere vergelijkbare stappen verloopt. Industriële fermentatie gebeurt onder zeer specifieke omstandigheden in uitermate steriele ruimtes. Willen we onder de omstandigheden op het varkensbedrijf succesvol fermenteren, dan zijn daarbij een aantal zaken van groot belang. Er moet strikte hygiëne gehanteerd worden, er moet procesmatig gewerkt worden, er is warmte nodig, er is een uitgekiende sterke melkzuurcultuur nodig en de installatie moet geschikt gemaakt worden voor fermentatie. Wilt u de ontwikkelingen volgen of meer weten? Kijk dan op onze site voor de laatste stand van zaken en ontwikkelingen rondom het CombiFerm-concept.
Figuur 1: Ontwikkelingen melkzuur en azijnzuur bij verschillende culturen en temperaturen.
Uit figuur 1 blijkt dat we voor fermentatie met een goede produktie melkzuur een hogere temperatuur nodig hebben van circa 35 °C, met een goede cultuur die afgestemd is op het te fermenteren materiaal. De voordelen van gefermenteerd graan moeten vooral gezocht worden in een verbeterde darmgezondheid. Hierdoor zal het medicijnverbruik kunnen dalen en kunnen de technische resultaten stijgen. Het voordeel is afhankelijk van de uitgangssituatie van het bedrijf. Er moet rekening gehouden worden met een stijging van de rantsoenprijs die echter door de resultaatverbetering gecompenseerd worden. Een belangrijke factor die het rendement op het bedrijf bepaalt is de beschikbaarheid van warmte. Hier moet goed gekeken worden hoe deze op het bedrijf opgewekt wordt. Fermentatie kan voordeel opleveren maar is zeker niet voor iedereen realiseerbaar. Een goede bezinning over hoe u nu werkt met brijvoeren is essentieel, denk onder andere aan hygiëne en procesmatig werken. Dit kan vaak al voor verbetering zorgen van resultaten binnen een bestaande installatie en is sowieso de eerste stap van succesvol fermenteren.
