Nieuwe kansen door in ovo geslachtsbepaling
Ankie Maatman
Sectordirecteur legpluimvee
Op 1 januari 2022 werd het in Duitsland bij wet verboden om eendagshaantjes te doden. Legbroederijen moesten op zoek naar mogelijkheden en technieken om hieraan te kunnen voldoen. Het legpluimveeteam van De Heus ging in gesprek met broederijen Pluriton, Vepymo, Ter Heerdt-Verbeek en met Het Anker over de gebruikte technieken, de consequenties voor de sector en toekomstige ontwikkelingen.
Haantjes opfokken
Hans Groot Koerkamp, algemeen directeur van Pluriton: “Aangezien er op het moment van bekendmaking van deze nieuwe wetgeving in 2019 nauwelijks goede, betrouwbare technieken beschikbaar waren voor geslachtsbepaling in het ei (in ovo), hebben wij in eerste instantie gekozen voor het opfokken van haantjes om te voldoen aan de voorwaarde dat haantjes niet op de dag van uitkomst worden gedood. Ook andere broederijen fokten de haantjes op of lieten dit doen door collega broederijen of zusterorganisaties. In de tussentijd werd er hard gewerkt aan het ontwikkelen van technieken voor de geslachtsbepaling van broedeieren. De biologische sector heeft er overigens voor gekozen om de haantjes te blijven opfokken en niet te kiezen voor een techniek voor geslachtsbepaling in het ei.”
Pionieren
Karin de Zeeuw, Quality Manager en Project Manager OKT bij Ter Heerdt-Verbeek: “Omdat
er signalen waren dat deze wetgeving eraan zat te komen, werken we al sinds 2017 mee aan
onderzoeken naar geslachtsbepaling in het ei. In 2019 zijn we begonnen met het handmatig
uit het ei halen van de zogenaamde allantoïsvloeistof waarmee we het geslacht konden
bepalen. In 2020 kwamen de eerste machines; in onze broederij in Babberich plaatsten
we de PLANTegg, die op basis van DNA de geslachtsbepaling doet. En in Barneveld kwam
de Seleggt, die op basis van hormonen het geslacht bepaalt. We waren benieuwd hoe ver
we deze twee verschillende methodes door konden ontwikkelen. We zijn volop gaan onderzoeken en hebben daarbij veel nieuwe dingen geleerd en uitgeprobeerd.”
De seleggt-methode
Keuzes maken
Adri Mertens, operationeel manager bij Vepymo: “In het begin lieten we het geslacht van het kuiken in het broedei elders bepalen via de Seleggt techniek. In 2023 hebben we in onze broederij in Poppel de Ella geslachtsbepalingsmachine in gebruik genomen. Ook deze methode haalt een druppeltje allantoisvloeistof uit het ei dat vervolgens door een massaspectrometer getest wordt op de aanwezigheid van een biomarker. Binnen een seconde wordt het geslacht vastgesteld. Toen we voor de keuze van een methode stonden, wilde de Duitse wetgeving nog naar dag zeven voor de geslachtbepaling gaan. De Ella kon dat al op dag negen en de verwachting was dat deze techniek naar dag zeven zou gaan.”
Haalbaar, schaalbaar en betaalbaar
Jan Vroegindeweij, directeur Kuikenbroederij en Pluimveebedrijf Het Anker: “Wij zijn in Ochten in samenwerking met het bedrijf In Ovo al elf jaar onderzoek aan het doen naar in ovo geslachtsbepaling en zochten naar een methode die haalbaar, schaalbaar en betaalbaar is. In deze jaren is er veel veranderd. Zo werd in Duitsland via onderzoek aangetoond dat een embryo vóór de dertiende dag geen pijnbeleving heeft en is de Duitse wetgeving per 1 januari 2024 opgenomen dat de geslachtsbepaling vóór de dertiende dag van het broedproces moet plaatsvinden. Inmiddels maken we in Ochten gebruik van de Ella methode en bij Beunder in Warder van de Seleggt methode.”
Betrouwbaar en voorspelbaar
Hans Groot Koerkamp: “Pluriton is in Arendonk (B) in 2020 gestart met de Cheggy-methode die alleen geschikt is voor bruine legrassen en vervangt deze door de Cheggy Zoom in de broederij in Veenendaal. Voor witte legrassen lieten we de bepaling doen door een collega-broederij. Op een gegeven moment kwam het bedrijf Orbem met een systeem dat goede, betrouwbare én voorspelbare resultaten behaalde. Sinds 1 mei 2024 hebben we de Genus Focus in gebruik genomen in onze nieuwe locatie in Bladel waar inmiddels vijf machines staan.”
De In Ovo Ella machine
Voordelen
“Ook wij schakelen begin oktober over naar de Orbem methode in onze broederij in Babberich,” vertelt Karin de Zeeuw. “Er hoeft met deze methode geen gaatje meer in het ei gemaakt te worden. Het is hygiënischer, minder arbeidsintensief, werkt snel en door een kleinere foutmarge heb je minder broedeieren nodig voor hetzelfde aantal henkuikens.” Adri Mertens haakt hierop aan: “Bij Vepymo komt de Orbem techniek in onze nieuwe broederij in Duitsland te staan. We verwachten dat we hier rond oktober 2024 mee kunnen gaan starten. Alle OKT kuikens willen we vanuit deze broederij gaan leveren.
Eén stem richting de overheid
Jan Vroegindeweij: “Ook in Nederland wordt er al gesproken over wetgeving met betrekking tot ZED (Zonder Eendagshaantjes Doden). Er is daarom een stuurgroep opgericht waarin we de toekomst van ZED voor tafeleieren in Nederland bespreken. Als sector willen we ervoor zorgen dat dit niet voor de industrie-eieren en de export van kuikens gaat gelden, want dat zou betekenen dat we door de kosten van de geslachtsbepalingstechnieken niet meer kunnen concurreren met andere landen. In deze stuurgroep zit naast de COBK (organisatie van broederijen en exporteurs van kuikens en broedeieren) ook het Ministerie van LVVN, de Dierenbescherming, NOP en NVP. Het gewenste einddoel is het seksen van een broedei voor inleg. Of en wanneer dat mogelijk is, weten we nu nog niet. Misschien moet er nog een nieuwe techniek ontwikkeld worden om dit te kunnen realiseren.”
Nieuwe mogelijkheden en kansen
Kostprijs
De meerprijs van een OKT hen wordt bepaald door verschillende factoren. Denk hierbij aan de licentiekosten van de geslachtsbepalings-techniek, investeringen in het gebouw, arbeidskosten, materiaalkosten, extra broedeieren die nodig zijn en het opfokken van de hanen (door seksfouten). Doordat de systemen steeds beter, sneller en betrouwbaarder worden zal de meerprijs nog dalen.
Uitdaging levert nieuwe inzichten
De Duitse wetgeving rondom OKT heeft veel uitdagingen met zich meegebracht. Doordat de legbroederijen samen met verschillende ontwikkelaars intensief aan de slag zijn gegaan, zijn er nieuwe openingen, inzichten en technieken ontstaan. Deze innovatiekracht heeft de legpluimveesector een boost gegeven en zorgt voor nieuwe mogelijkheden en kansen.
Zo werkt de genus focus
Met de Genus Focus kan op een contactloze manier, dus zonder het maken van een gaatje, het geslacht worden bepaald van het embryo in een ei bij bruine en witte legrassen. Dit gebeurt door van ieder broedei een MRI scan te maken van de geslachtsorganen van het embryo op dag elf of twaalf, dus voor de verplichte dertiende dag. In een seconde wordt het geslacht van een embryo bepaald. De heneieren worden vervolgens verder uitgebroed. Door gebruik te maken van kunstmatige intelligentie wordt het systeem steeds sneller en nauwkeuriger. Momenteel kan een machine ruim 2.500 eieren per uur verwerken, maar het systeem ontwikkelt zich erg snel en kan volgend jaar waarschijnlijk naar 3.000 - 4.000 eieren per uur. Het aantal seksfouten ligt momenteel op 1 – 1,5%. De verwachting is dat dit minder dan 1% wordt op termijn.
Aan het woord
Voor dit artikel hebben we de volgende personen geinterviewd:
Blijf op de hoogte
Wil je graag op de hoogte blijven van het laatste nieuws over de legpluimveesector? Meld je dan aan voor onze digitale legpluimvee nieuwsbrief, onze biologische nieuwsbrief of ons magazine De Vooruit!
Over de auteur
Ankie Maatman
Sectordirecteur legpluimvee
