Hoe voorkom je botulisme bij legpluimvee?

Hoe vaak komt botulisme voor?

Het is moeilijk in te schatten hoe vaak Clostridium botulinum voor komt, omdat daar geen routinematig onderzoek naar gedaan wordt. In het verleden zijn ooit Nederlandse pluimveestallen bemonsterd en toen bleek dat meer dan 60% van de pluimveebedrijven besmet was met Clostridium botulinum. Uitbraken bij commercieel pluimvee zijn zeldzaam, maar hebben over het algemeen wel de neiging om terug te keren in dezelfde stallen.

Resistent tegen ontsmettingsmiddelen

Zoals alle sporenvormende bacteriën is Clostridium botulinum resistent tegen veel ontsmettingsmiddelen en is het moeilijk om een dergelijke bacterie uit de stal te verwijderen. In een Frans onderzoek bleek na grondige reiniging en desinfectie het percentage positieve stallen nog steeds boven de 12% te liggen (oorspronkelijk 60%). Voer, drinkwater en schoon strooisel lijken geen belangrijke bron van infectie of toxines te zijn voor pluimvee.

Infectie onder specifieke omstandigheden

Een zeer hoog percentage legkippen draagt de bacterie in de darm bij zich. In principe is dit niet erg zolang de bacterie geen toxinen produceert. Dit gebeurt alleen in een eiwitrijke omgeving, zonder zuurstof, bij een lage pH en bij een specifiek temperatuurtraject (5 – 30°C). Deze omstandigheden doen zich niet voor in de darm van levende kippen.

Geen infectie bij levende dieren

De meeste deskundigen gaan ervan uit dat alleen wanneer het dier sterft, de bacterie zich door de darmwand kan verplaatsen naar het spierweefsel en dan pas toxinen zal produceren. Wanneer hokgenoten aan dit kadaver pikken en het betreft een toxine van het type D, dan is er een verhoogd risico op een botulisme-uitbraak. Ook maden die zich voeden met het besmette karkas en daarna door andere kippen worden opgegeten, kunnen de toxinen over brengen. Experimenten hebben aangetoond dat het opeten van één enkele larve voldoende is om een drie weken oude kip te doden. Ook insecten die zich voeden met uitwerpselen, zoals de bekende Tempex-kever, worden verdacht als overdragers van de bacterie.

Snelle verwijdering voorkomt uitbraak

De GD heeft uitbraken meerdere malen getraceerd naar besmette pluimveekadavers, ophopingen van besmet eierstruif en dood ongedierte in drinkwater. Wanneer de bronnen, het eiwitrijke materiaal waarin de bacterie zich bevindt, snel en regelmatig worden verwijderd, stop en voorkom je een uitbraak.

Verlamming als belangrijkste symptoom

De ernst van de klinische symptomen is afhankelijk van toxine-opname-niveaus. Ze kunnen variëren van subklinische symptomen tot 40% sterfte in een koppel. Verlammingsverschijnselen zijn de meeste bekende kenmerken. De toxinen binden zich aan de zenuwen waardoor signalen van de zenuwen niet meer worden opgevangen door de spieren. De verlamming verspreidt zich van poten naar vleugels, nek en oogleden. De typische nekverlamming, moeilijkheden met ademhalen en ruwe veren zijn allen symptomen die horen bij botulisme.

Diagnose

Het meten van toxine in serum of darmweefsel wordt gebruikt om de diagnose te stellen.