Zuivel als bijproduct in varkensvoer; waar moet je op letten?

Kaaswei is veruit de grootste bijproductenstroom die beschikbaar komt vanuit de zuivelindustrie. Bij de bereiding van kaas wordt melk kort verhit. Aan de melk wordt stremsel toegevoegd, waardoor de eiwitten stollen en er een vaste substantie (wrongel) ontstaat en vocht; de feitelijke wei. De overgebleven wei wordt vooral gebruikt als veevoer. Per fabriek kan het productieproces en de kwaliteit van kaas verschillen. Hierdoor is de nutritionele kwaliteit van de wei verschillend (zie figuur 1). Voor een stabiel rantsoen is het van belang de nutritionele kwaliteit van de kaaswei te kennen. Het Brijteam houdt deze dan ook nauwlettend in de gaten.

Weiconcentraat is in feite kaaswei die ingedikt is tot circa 25% droge stof. Er zijn geen voedingsstoffen uitgehaald, waardoor weiconcentraat nutritioneel gezien vergelijkbaar is met kaaswei (per % droge stof). Bij een aantal fabrieken wordt het eiwit of de lactose wel (deels) uit de kaaswei verwijderd. In dit geval ontstaat weipermeaat. Weipermeaat kan minder eiwit, EW of lactose bevatten en relatief veel zouten (Kalium en Natrium).

Bij de productie van yoghurt, vla, melk, ijs en dergelijke, wordt tussen verschillende batches de leidinginhoud en eventuele tankrestanten regelmatig met water gespoeld. Dit spoelwater komt vaak onder de naam voermelk op de markt. Voermelk is erg smakelijk en goed verteerbaar. De samenstelling kan echter wel sterk verschillen tussen de verschillende leveringen, aangezien het afhankelijk is van het soort hoofdproduct dat geproduceerd is.

Boterserum is een zuivelproduct dat vrijkomt bij de productie van boterolie uit boter. Nutritioneel gezien bevat boterserum meer ruw vet en minder lactose dan kaaswei. Boterserum is daarom energierijker.

Bij iedere nieuwe vracht kaaswei dient het droge stofpercentage vastgesteld te worden. In eerste instantie is dat belangrijk voor een juiste facturatie, maar ook voor de invoer in de brijvoercomputer. Tijdens de opslag zullen de in de kaaswei aanwezige melkzuurbacteriën lactose omzetten in voornamelijk melkzuur, water en beperkt CO2. Door deze fermentatie van lactose daalt het meetbare droge stofpercentage tijdens de opslag.

Bij een goede fermentatie zal er veel melkzuur in de kaaswei aanwezig zijn. Dit verbetert de smakelijkheid en is goed voor de darmen. Als het fermentatieproces verkeerd verloopt en er veel azijnzuur geproduceerd is, wordt de kaaswei onsmakelijk zuur. Dit kan, door het grote volume aan kaaswei dat op rantsoenbasis meeloopt, negatief werken op de opname. Daarom is het belangrijk om een zuivere, constante stroom van kaaswei te hebben.

In het laboratorium van De Heus worden veel brij- en bijproducten onderzocht, waaronder een groot aantal kaasweiproducten. De uitslagen hiervan worden opgeslagen in een grote database genaamd Optiflow. Daarmee kunnen we producten heel snel vergelijken om te kijken of de kwaliteit goed is.

Om de kwaliteit van kaaswei te bepalen worden onder andere de AE-waarden gemeten.
AE-waarden worden gebruikt in de door het Brijteam ontwikkelde AE-index die de smakelijkheid van producten weergeeft. Als er veel azijnzuur aanwezig is in de kaaswei daalt de smakelijkheid en stijgt de AE-waarde. De streefwaarde voor AE ligt bij kaaswei op 22,5%. Regelmatig worden er uitslagen gevonden met een te hoge AE-waarde. Het is dus belangrijk om de kwaliteit van de kaaswei goed in de gaten te houden en waar nodig met behulp van het Brijteam bij te sturen.

Zuivelproducten zijn erg gevoelig voor gisten. Een te hoge pH (boven de 4 à 4,5) vergroot de kans op gisten. Daarom is het belangrijk om, waar nodig, de zuivelproducten aan te zuren bij binnenkomst. In Optiflow (zie figuur 3) is te zien dat een groot aantal monsters (34%) boven de 100.000 kve bevat. 24% van de monsters zit zelfs boven de 500.000 kve. Het is daarom van belang om regelmatig een monster te controleren op gisten.